LEWIS o GAERLEON (fl. 1491), mathemategydd, diwinydd, meddyg, ac athro

yn Rhydychen. Nid yr un ydyw â Lewis Charlton, esgob Henffordd (a fu farw 1369), fel y tybir yn fynych. Y mae Bale yn ei Scriptorum Illustrium Catalogus Cent. Sex. yn rhestru chwech llyfr o'i eiddo, sef Super Magistrum Sententiarum, De Eclipsi Solis et Lunae, Tabulae Eclipsium Richardi Wallingfordi, Canones Eclipsium, Tabulae Umbrarium, a Fragmenta Astronomica. Dywedir iddo gael ei garcharu gan Risiart III oherwydd ei ymlyniad wrth achos y Lancastriaid. Mae'n wir iddo fod yn uchel ei barch gan Harri VII, canys cofnodir yn Calendar of Patent Rolls, 24 Chwefror 1486, iddo gael rhodd o 40 morc y flwyddyn am ei oes o gyllid Wiltshire, ac ar 27 Tachwedd 1486 nodir hefyd rodd ychwanegol o 20 morc am ei oes o'r cyllid gwladol, pryd y gelwir ef yn was i'r brenin ac yn feddyg. Ar 3 Awst 1488 cafodd ei ddyrchafu'n un o farchogion elusen y brenin yng nghapel neu eglwys Mair Forwyn, S. Siôr y Merthyr, a S. Edwart y Cyffeswr yng nghastell Windsor; ailadroddir termau'r rhodd ar 14 Medi 1491. Nodir yn ' Llyfr Taliadau'r Brenin,' Mai 1510, wobr o £100 mewn aur a dalwyd i ryw ' Master Lewis,' meddyg tywysoges Castile, ond ni wyddys ai Lewis o Gaerleon yw'r person hwnnw.

Awdur

• Walter Thomas Morgan, (1912 - 1990)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography (o dan Charlton, Lewis)
• Calendar of Patent RollsHenry VII, 1485-94
• Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the Reign of Henry VIII, Vol. II, Part II

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/