MARTHA'R MYNYDD (fl. tua 1770), twyllwraig

Yr oedd yn byw mewn bwthyn ar fynydd Llanllyfni, yn wraig 'ymadroddus, rithgrefyddol.' Llwyddodd i gael gan lawer yn yr ardal gredu bod ganddi gydnabyddiaeth â 'rhyw dylwyth a elwid Anweledigion,' cenedl luosog a mawr ei chyfoeth a ymrodiai ym mhobman yn y fro, mewn ffair a marchnad, heb i neb ei chanfod. Yn neilltuol, yr oedd gŵr bonheddig o'r genedl hon, o'r enw 'Ingram,' yn byw gyda'i ferch mewn plasty hardd (ond anweledig) ar y mynydd, yn agos i'w thŷ hi; byddai 'Miss Ingram' yn wir ar brydiau'n ymddangos i fodau meidrol, mewn gwisg wen hyd ei thraed, a byddai ei thad yn pregethu, yn nhrymder y nos, i gynulliadau yn nhywyllwch bwthyn Martha. Odid nad ei gŵr hi ei hunan oedd 'Mr. Ingram'; yn bur sicr, hyhi oedd 'Miss Ingram,' oblegid rhywdro pan oedd Martha wedi llosgi ei throed, sangodd rhyw amheuwr cyfrwys ar droed 'Miss Ingram' yn ystod un o'r cyrddau cyfrin hyn, ac adnabu lais Martha yn ei dolur - ond bu raid iddo ffoi rhag llid y gwrandawyr cryfach eu hygoeledd. Eto, cyn pen hir ymledodd yr amheuaeth, ac aeth yr anweledigion yn fwy anweledig fyth. Edifarhaodd Martha wedyn, a diweddodd ei hoes yn aelod gyda'r Methodistiaid yn Llanllyfni.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Robert Jones (Rhoslan), Drych yr Amseroedd (Trefriw 1820), 151-2
• W. R. Ambrose, Hynafiaethau, cofiannau, a hanes presennol Nant Nantlle y traethawd buddugol yn Eisteddfod Gadeiriol Pen-y-groes, Llun y Pasg, 1871 (1872), 60

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/