OWEN, ROBERT (bu farw 1685), Crynwr
Dyddiad marw: 1685
Rhyw: Gwryw
Galwedigaeth: Crynwr
Maes gweithgaredd: Crefydd
Awdur: Robert Thomas Jenkins
Ŵyr oedd i Robert Owen o Ddolserau, Dolgellau, cyfreithiwr yn Llys y Goror yn Llwydlo a mab i'r ' barwn ' Lewis Owen. Yn y Rhyfel Cartrefol, safodd gyda'r Senedd, ac fel ustus heddwch triniodd y Breniniaethwyr yn bur llym; awgryma llythyr (Gweithiau Morgan Llwyd, ii, 291-2) gan John Jones o Faes-y-garnedd at Forgan Llwyd yn 1651 fod Owen yn fyr o ' discretion and Christian prudence,' a bod perygl i'w lymdra yrru pobl i ragrithio eu bod ym mhlaid y senedd - y mae, gyda llaw, lythyr gan Llwyd ei hunan at Robert Owen yn yr un flwyddyn (op. cit., ii, 255-6). Bu'n llywodraethu Biwmares dros y Weriniaeth. Ond erbyn marw Cromwell, onid cynt, yr oedd wedi ymuno â phlaid y 'Bumed Frenhiniaeth'; ac ym mis Gorffennaf 1659 yr oedd yn aelod o bwyllgor yn ei sir i gasglu arian at fyddin y cadfridog Harrison. Yng ngwanwyn 1660, dygwyd ef a'i bleidwyr o flaen y llys yn y Bala, a charcharwyd hwy yno am 15 wythnos (rhagymadrodd J. H. Davies i Weithiau Morgan Llwyd, lxxviii - lxxix). Tua'r adeg honno ymunodd â'r Crynwyr, a charcharwyd ef eto am ysbaid byr yn 1661. Ond ar ôl i ' Oddefiad ' Siarl II fynd yn ddirym, bwriwyd ef (1674) i garchar y sir yn Nolgellau, a bu yno am bum mlynedd a hanner. Ymfudodd yn 1684 (nid 1690 fel y dywed rhai) i Bennsylvania, gyda'i wraig Jane (yr oedd hi'n berthynas iddo, ac yn ferch i'r hynafiaethydd Robert Vaughan o'r Hengwrt, gweler J. E. Griffith, Pedigrees, 201), a phawb o'u plant ond yr hynaf, Robert. Tiriasant yn Philadelphia 17 Medi 1684. Bu ef a'i wraig farw ymhen ychydig fisoedd wedyn - nid yn 1697 fel y dywedir weithiau. Gwelir enwau eu plant a'u disgynyddion yn nhabl J. E. Griffith (uchod). Mab iddo oedd Griffith Owen.
Awdur
- Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)
- Richard Jones, Crynwyr Bore Cymru 1653-1699 (Abermaw 1931), 81, 129 (seiliwyd ar ymchwiliadau T. A. Glenn)
- 'Public Record Office - State Papers' 28/251, Wales (Mer.), 24 May 1651
- Firth a Rait, Acts and Ordinances of the Interregnum, 1642–1660 (London 1911), ii, 267, 753, 1058, 1320, 1335
- Calendar of the Committee for Compounding with Delinquents, etc., 1643–1660, i, 758
- Reports of the Historical Manuscripts Commission, Leybourne-Popham, 162
- Calendar of State Papers, Domestic Series, 1659-60, 28
- Swarthmore College Pa. records of Radnor Meeting, testimony of John Humphrey to Robert Owen, 1683
- N.L.W. Llawysgrifau Llanfair a Brynodol yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, bundle 94, militia minutes25 April 1660 and warrant 28 April
- Besse, A collection of the sufferings of the people called Quakers for the testimony of a good conscience from the time of their being first distinguished by that name in the year 1650 to the time of the act commonly called the Act of toleration granted to Protestant dissenters in the first year of the reign of King William the Third and Queen Mary in the year 1689 (1753), i, 746
- Browning, Welsh settlement of Pennsylvania (Philadelphia 1912), 28
- A. H. Dodd, Studies in Stuart Wales (Cardiff 1952), 113-4, 152, 160, 163, 174 - ond cywirer y cam-ddatganiad (t. 114) fod Owen yn un o Gomisiynwyr y Taeniad
- a'r cyfeiriadau uchod
Ffynonellau
- Wikidata: Q20734353
Dolenni Ychwanegol
Dyddiad cyhoeddi: 1953
Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/
Cywiriadau
OWEN, ROBERT (bu farw 1685)
Crynwr, ŵyr Robert Owen, Dolserau, Dolgellau, a oedd yn dwrnai yn Llys y Gororau yn Llwydlo, ac yn fab i'r 'barwn' Lewis Owen (bu farw 1555). Yn ystod y Rhyfel Cartrefol yr oedd yn bleidiol i'r Senedd. Yr oedd yn aelod o'r Pwyllgor Compowndio yng Ngogledd Cymru ym mis Awst 1649, a bu'n gomisiynwr milisia dros Sir Feirionnydd o fis Mai 1651 ymlaen. Penodwyd ef yn aelod dros ei sir (Hydref 1653) gan Senedd Barebones, ar yr unig bwyllgor sirol a sefydlwyd gan y senedd honno, a bu hefyd yn aelod o'r pwyllgor a drefnai drethi'r sir yn ystod y ' Protectorate ' (Mehefin 1657). Nid oes tystiolaeth ddigonol dros y gosodiad fod Owen yn un o blaid y Bumed Frenhiniaeth. Pan adferwyd Senedd y 'Rump', gwnaed ef (Gorffennaf 1659) yn aelod o'r pwyllgor a drefnai'r milisia yng ngogledd Cymru. Cymerodd ran amlwg yng ngorchfygiad gwrthryfel Booth, a diolchwyd iddo gan Gyngor y Wladwriaeth ym mis Hydref 1659. Mor ddiweddar â Ionawr 1660 gwnaeth Senedd y 'Rump' ef yn aelod o'r pwyllgor sirol i drefnu trethi. Yn ôl ffynonellau Americanaidd mudiad y Crynwyr yr oedd yn llywiawdr Biwmares yn y cyfnod yn union o flaen yr Adferiad (dywedir bod John ap John yno gydag ef). Ym mis Ebrill 1660 cipiwyd Owen a rhai o'i gyd gomisiynwyr gynt, a'u carcharu yng ngharchar Caernarfon. Yn yr yn flwyddyn ymunodd â'r Crynwyr (ac yn ôl tystiolaeth Rowland Ellis, Bryn Mawr, defnyddid Dolserau yn gyson gan y Crynwyr i gynnal gwasanaethau). Yn 1661 carcharwyd Owen ac eraill yn Nolgellau am iddynt wrthod cymryd llwon teyrngarwch a goruchafiaeth, ond rhyddhawyd hwynt ymhen 15 mis wedi iddynt wneuthur cyffes o ffyddlondeb. Yn 1674 (wedi i fesur Goddefiad 1672 ddirwyn i ben), carcharwyd Owen eto yn Nolgellau, y tro hwn am bum mlynedd a hanner. Ymfudodd i Bennsylvania yn 1684, gyda'i wraig (a pherthynas) Jane, merch yr hynafiaethydd Robert Vaughan Hengwrt, a'u plant i gyd ond Robert, yr hynaf. Cyrhaeddasant Philadelphia 17 Medi 1684, ond bu Owen a'i wraig farw ymhen ychydig fisoedd (ac nid yn 1697 fel y dywedir weithiau). Am eu plant a'u disgynyddion, gweler J. E. Griffith, Pedigrees, 201.
Buasai cysylltiad agos rhwng Robert Owen a'r 'brenin leiddiad', John Jones (1597? - 1660). Mewn llythyr a ddanfonodd John Jones at Forgan Llwyd yn 1651 (NLW MS 11440D , f. 43), ac a gyhoeddwyd yn rhannol yn Gweithiau Morgan Llwyd, ii, 291-2, awgrymir bod Owen yn ddiffygiol mewn 'discretion and Christian prudence', a bod ei lymdra yn dueddol i yrru pobl i fod yn bleidiol i'r gyfundrefn, ond yn rhagrithiol felly. Awgrymir hefyd mai doeth fyddai i Owen roddi cyfrif, yn wirfoddol, o'r arian cyhoeddus yr oedd yn gyfrifol amdano, er mwyn ateb y cyhuddiadau ei fod yn glynu wrtho.
Awdur
- Yr Athro Emeritus Arthur Herbert Dodd, (1891 - 1975)
- P.R.O. S.P. 28/251, Wales (Meironnydd), 24 Mai 1651
- Firth a Rait, Acts and Ordinances of the Interregnum, 1642–1660 ( London 1911 ), ii, 207, 753, 1058, 1320, 1335
- Calendar of the Committee for Compounding with Delinquents, etc., 1643–1660, i, 758
- Reports of the Historical Manuscripts Commission, Leybourne-Popham, 162
- Calendar of State Papers, Domestic Series, 1659-60 28
- Swarthmore College Pa., cofnodion Cyfarfod Maesyfed, tystiolaeth John Humphrey i Robert Owen, 1683
- papurau Llawysgrifau Llanfair a Brynodol yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth yn LlGC;, pecyn rhif 94, cofnodion milisia 25 Ebrill 1660, a gwarant 28 Ebrill
- Besse, A collection of the sufferings of the people called Quakers for the testimony of a good conscience from the time of their being first distinguished by that name in the year 1650 to the time of the act commonly called the Act of toleration granted to Protestant dissenters in the first year of the reign of King William the Third and Queen Mary in the year 1689 ( 1753 ), i, 746
- Browning, Welsh settlement of Pennsylvania ( Philadelphia 1912 ), 28
- A. H. Dodd, Studies in Stuart Wales ( Cardiff 1952 ), 113-4, 152, 160, 163 174 - ond cywirer y gosodiad (t. 114) fod Owen yn un o'r 'Propagation Commissioners'
Ffynonellau
Dyddiad cyhoeddi: 1970
Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/
Mae'r Bywgraffiadur Cymreig yn cael ei ddarparu gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru a Chanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Mae ar gael am ddim ac nid yw'n derbyn cymorth grant. Byddai cyfraniad ariannol yn ein helpu i gynnal a gwella'r wefan er mwyn i ni fedru parhau i gydnabod Cymry sydd wedi gwneud cyfraniad nodedig i fywyd yng Nghymru a thu hwnt.
Ewch i'n tudalen codi arian am ragor o wybodaeth.