POPKIN, JOHN (fl. 1759-1824), cynghorwr Methodistaidd a Sandemaniad

Gŵr bonheddig cyfoethog ydoedd, yn hanfod o Popkiniaid Ynysdawe, a'r Fforest; bu'n byw ym Mhlas Tal-y-garn c. 1801, ond trigai yn y Fforest, Llansamled, ym mlynyddoedd olaf ei oes. Ni wyddys pryd yr ymunodd â'r Methodistiaid, ond daw i'r golwg yn 1759 fel cynghorwr a wrthwynebai ddychweliad Howel Harris yn y sasiynau. Daeth o dan ddylanwad athrawiaethau J. Glass a R. Sandeman c. 1760, a chreodd derfysg yn rhai o'r seiadau. Bu ar genhadaeth yn Ne a Gogledd Cymru, a sefydlodd achosion Sandemanaidd yn Abertawe, Llangadog, a Chaerfyrddin. Dadleuodd Williams, Pantycelyn yn erbyn ei olygiadau yn y sasiwn, a diarddelwyd Popkin. Dechreuodd drosi a chyhoeddi llyfrau Glass a Sandeman yn Gymraeg - Anghyfreithlondeb bwyta Gwaed, 1764; Llythyrau rhwng Samuel Pike a Robert Sandeman, 1765; a llyfrau eraill tebyg hyd 1768. Dechreuodd gyhoeddi cyfres o lyfrau cecrus, dadleugar, o'i waith ei hun cyn diwedd y 18fed ganrif, a daliodd ati am flynyddoedd - Dychymmygion Dynol yn nghylch Ffydd, 1797; Llythyr oddi wrth John Popkin at y Parch. David Jones … ynghylch Natur Crefydd, 1801. Cyhoeddodd lyfr yn erbyn esgob Tyddewi yn 1812, sef Traethawd yn nghylch Natur 'Ty Dduw,' neu 'Egluys Crist,' a llyfryn tebyg iddo yn 1813. Ymddangosodd dau lyfr Saesneg ar ôl hynny, sef Further Remarks on the Unitarian … Doctrine, 1815, a Observations on the Coming of the Son of God, 1821. Cyhoeddodd Llythyr I oddiwrth J. Popkin at Gyfaill yn 1824, a Llythr II, etc., yr un flwyddyn. Cybolfa ryfedd yw ei ysgrifeniadau, ond dangosant wybodaeth helaeth o'r Ysgrythur ynghyd ag anianawd chwerw a meddwl dryslyd. Ni wyddys pryd y bu farw.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• Thomas Shankland, yn Cofiant J. R. Jones, Ramoth yn cynnwys casgliad helaeth o'i lythyrau (Caerfyrddin 1913), 757
• G. M. Roberts, Y Pêr Ganiedydd [Pantycelyn]. Cyfrol 1 Trem ar ei fywyd; Cyfrol 2: Arweiniad i'w waith (Aberystwyth 1949, 1958) 132-48, 156

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733610

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/