ROWLAND, DANIEL (1713-1790), clerigwr Methodistaidd

Ganwyd 1713 ym Mhantybeudy, Nantgwnlle, Sir Aberteifi, mab Daniel a Janet Rowland - ei dad yn dal bywoliaeth Nantgwnlle a Llangeitho. Addysgwyd ef, medd traddodiad, yn ysgol ramadeg Henffordd. Cafodd urdd diacon yn 1734, ac urdd offeiriad yn 1735; bu'n gurad i John, ei frawd, yn y plwyfi uchod. Priododd, 1734, Eleanor Davies, Caerllugest. Cafodd brofiad ysbrydol dwys dan weinidogaeth Griffith Jones, c. 1735, a dechreuodd bregethu gyda nerth gan daranu uwchben y bobl. Lliniarodd ei arddull ar gyngor Philip Pugh, gan bregethu gras yn lle'r ddeddf. Dechreuodd deithio dros y wlad; cyfarfu â Howel Harris yn 1737, a chyn hir ymunodd y ddau ynghyd ag eraill i hyrwyddo'r deffroad mawr Methodistaidd yng Nghymru. Bu anghydfod rhyngddo â Harris, a chyhoedodd Ymddiddan rhwng Methodist Uniawngred ac un Cyfeiliornus yn ei erbyn yn 1750. Aeth yn rhwyg yn 1752, ac ef bellach oedd arweinydd 'pobl Rowland,' fel y gelwid ei ganlynwyr. Boddodd ei frawd yn Aberystwyth yn 1760, a chafodd mab y diwygiwr fywoliaeth Llangeitho. Bu'n gurad i'w fab am dymor, a chododd gapel at ei wasanaeth ei hun gerllaw eglwys y plwyf. Collodd ei le fel curad c. 1763 am ryw reswm. Apeliodd plwyfolion Nantgwnlle yn ofer am ei gael yn ôl yn 1767. Dewisodd aros hyd y diwedd, gyda'i bobl yn yr ' Eglwys Newydd,' Llangeitho, er cael cynnig bywoliaeth gysurus Trefdraeth, Sir Benfro, yn 1769. Bu farw 16 Hydref 1790, a'i gladdu yn Llangeitho ar 20 Hydref, 'yn 77 oed' meddai rhestr y plwyf.

Pregethwr oedd Daniel Rowland yn anad dim, ac am gyfnod maith gwnaeth Langeitho yn Feca'r Methodistiaid yng Nghymru. Tyrrai'r miloedd yno o bob parth ar Sul y Cymun, a dylanwadodd yn drwm ar ysbryd ei oes. Cyhoeddwyd ei bregethau yn llyfrynnu bychain yn 1739, 1762, 1772 (dwy gyfrol), a 1775. Troswyd rhai ohonynt i'r Saesneg, a'u cyhoeddi yn 1774, 1775, a 1788. Canodd nifer o emynau hefyd ar gyfer y casgliadau cynnar megis Llwybur Hyffordd i'r Cymru, 1740, a Sail, Dibenion, etc., 1742. Ceir chwech emyn o'r eiddo yn niwedd Marw i'r Ddeddf, etc., 1743, 19 yn Hymnau Duwiol, etc., 1744, a chyhoeddodd gasgliad bychan o Hymnau Duwiol yn 1745. Ei gasgliad olaf oedd Pum Pregeth ac Amryw o Hymnau, 1772. Yr oedd yn un o arloeswyr yr emyn Cymraeg cyn dechrau o William Williams ganu. Trosodd rai pethau o'r Saesneg i'r Gymraeg, megis Y Rhyfel Ysbrydol (Bunyan), 1744; Aceldama , 1759; Pymtheng Araith (Wetherall), 1762; a Camni yn y Coelbren (Boston), 1769.

Ei fab hynaf oedd

JOHN ROWLAND (1735 - 1815)

Ganwyd 14 Hydref 1735, urddwyd yn ddiacon 1757, ac offeiriad 1758. Ef a gafodd fywoliaeth Llangeitho yn 1760. Aeth i Goleg Iesu, Rhydychen, yn 1757; ni ddywed Foster iddo raddio (ac y mae'n galw ei dad yn 'John,' ac yn dyddio ei ymaelodi yn 1767); eto priodolir M.A. iddo. Yr oedd yn gurad Eglwys Fair, Amwythig, yn 1761, a churad Clive yn 1783-1810. Gwasnaethodd fel athro yn ysgol Amwythig, 1771-98. Bu farw 28 Tachwedd 1815. Ei wraig oedd Mary, merch y Parch. William Gorsuch, Amwythig. Daeth dau o'u plant yn enwog, sef

WILLIAM GORSUCH ROWLAND (1770 - 1851)

ficer Eglwys Fair, Amwythig, a phrebendari Lichfield.

DANIEL ROWLAND (1778 - 1839)

hynafiaethydd, noddydd y celfau cain, a dyngarwr.

Mab arall iddo oedd Nathaniel Rowland.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• J. Owen, Hanes bywyd a gweinidogaeth y Parchedig Daniel Rowlands, (gynt o Langeitho), ynghyd a chofiant byr am yr enwogion canlynol, sef William Salesbury, William Morgan, Richard Davies, Richard Parry, Dr. Davies, o Fallwyd, Archddiacon Prys, Rowland Heylin, Syr Thomas Myddleton, 1839 (arg. Saesneg 1848)
• M. Davies, Cofiant y Parch. Daniel Rowland (1871)
• D. Worthington, Cofiant y Parch. Daniel Rowland, Llangeitho (Llanbed 1905)
• J. Morgan Jones a W. Morgan, Y Tadau Methodistaidd (1895-1897), i, 41-70
• D. J. Odwyn Jones, Daniel Rowland, Llangeitho (Llandysul 1938)
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, vii, 34; xii, 41-72, 111; xiv, 90; xix, 125; xx, 155; xxvi, 36; xxviii, 165; xxix, 33; xxx, 80
• Heddiw, iii, 378
• Y Cymmrodor, xxii, 62
• Archaeologia Cambrensis, xcix, 151
• Horsfall-Turner, Walks and Wanderings in County Cardigan (1902), 254-7
• Oxford Dictionary of National Biography
• Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, i, 167
• Episcopal register and Cofysgrifau'r Eglwys yng Nghymru yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru
• Foster, Alumni Oxonienses: the members of the University of Oxford - noder y pwyntiau y sylwyd arnynt yn yr ysgrif, ond y mae oedran yr ymaelodi, a'r cyswllt ag ysgol Amwythig ac â W. G. Rowland, yn bwrw mai dyma'r dyn sydd ganddo; odid nad gwall argraff yw '1767'

Darllen Pellach

• Owen Jones, Some of the great preachers of Wales (London 1885)
• Erthygl Wicipedia: Daniel Rowland

Delweddau

• LlGC: The Revd. Daniel Rowland
• Robert Bowyer, Daniel Rowlands, Llangeitho
• J. Bailey, Y Parch Daniel Rowlands Llangeitho Bu farw Hydref 16eg 1790 yn 77 oed
• James Fittler, The Revd. Daniel Rowland, of Langeitho, who departed this life Octr: 16: aged 77
• John Thomas, Er cof am y diweddar Barch. Daniel Rowlands, Llangeitho bu farw Hyd: 16. 1790, yn 77 mlwyd oed

Gweithiau

• Daniel Rowlands, Ychydig o hymnau yn ychwaneg (Caerfyrddin 1773)
• Daniel Rowlands, Peter Williams, Pumtheng araith ar amryw destynau (Caerfyrddin 1762)
• Daniel Rowlands, Morris Davies (gol.), Deuddeg pregeth ar bynciau ymarferol... hefyd cofiant yr awdwr, ynghydag attodiad, yn cynnwys gweddillion amrywiol o'i waith, a marwnadau coffadwriaethol iddo (Dolgellau 1876)

Sain a Ffilm

• Eryn Mant White: Cofio Daniel Rowland Llangeitho

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 168822997
• Wikidata: Q3400440

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/